Šta je žig, pravo na žig i u kakvoj je vezi s brendom?

Značaj žiga i njegove zaštite je u današnjem dobu izlišno pominjati. Međutim, mnoge su nedoumice u vezi žigova jer subjekti zaštite često ne znaju šta žele zaštititi. Razjasnićemo šta je žig, odnosno pravo žiga.

Pravo žiga pripada širokom korpusu intelektualne svojine kao pravo iz oblasti industrijske svojine, a intelektualnu svojinu čine još i autorsko i srodna prava (pisana, govorna, muzička, filmska dela, fotografije, slike, interpretacije, fonogrami itd), kao i tzv. meka intelektualna svojina u koje spadaju know how, poslovne tajne i poverljive informacije. Tu nastaje zabuna jer mnogi žele da im se zaštiti “autorsko pravo” misleći konkretno na žig.

Žigovi su uvek postojali. Od Mesopotamije do klasične Grčke, preko Rima i srednjeg veka zanatlije i majstori su želeli da obeleže svoje proizvode da bi se i na drugom kraju sveta znalo ko ih je sačinio. Tako, već od prvog veka rimski proizvođači cigala su počeli obeležavati svoje opeke pečatima na kojima je pisalo ko je proizvođač, za koga su i kada izrađene i slično, a često je korišćen i vizuelni znak. Simbolika znaka može imati mnoga značenja što se vidi i kroz religiju, ali i današnje doba gde neki znakovi stiču obožavanje koje se može opisati “regiligoznim zanosom”.

Koliki je značaj žigova najbolje se može uočiti kroz posmatranje potrošačke kulture, jer je registrovani žig često garancija kvaliteta ili eventualnog životnog stila. Probajte da stavite žig najpopularnijeg lanca brze hrane na svetu na burek i uspeh je verovatno zagarantovan, što se odnosi i na najpopularnijeg proizvođača gaziranih pića na svetu. Na nekom sajmu automobila, gde se očekuju premijere, izmešajte na novim modelima žigove na haubama. Teško da će potencijalni kupci odmah uočiti razliku.

Zašto navodimo žig, a mislimo na logo? Zato što je logo žig, ako je zaštićen, ali nije samo logo žig, on je grafički žig. Pored grafičkih žigova postoje verbalni, trodimenzionalni i muzički žigovi. Takođe, žig nije brend, ali o tome ćemo kasnije.

Odnosnu materiju u Republici Srbiji uređuje Zakon o žigovima, koji definiše pojam žiga i kaže:

Žig je pravo kojim se štiti znak koji u prometu služi za razlikovanje robe, odnosno usluga jednog fizičkog ili pravnog lica od iste ili slične robe, odnosno usluga drugog fizičkog ili pravnog lica.

U članu 2, Zakon navodi:

Žig može biti individualni, kolektivni ili žig garancije.

Kolektivni žig je žig pravnog lica koje predstavlja određeni oblik udruživanja proizvođača, odnosno davalaca usluga, koji imaju pravo da koriste subjekti koji su članovi tog udruženja, pod uslovima propisanim ovim zakonom.

Korisnik kolektivnog žiga ima pravo da koristi taj žig samo na način predviđen opštim aktom o kolektivnom žigu.

Žig garancije je žig koji koristi više privrednih društava pod nadzorom nosioca žiga, a koji služi kao garancija kvaliteta, geografskog porekla, načina proizvodnje ili drugih zajedničkih obeležja robe ili usluga tih privrednih društava.

U članu 3. navodi se šta žig nije, te se ne mogu žigom smatrati pečati, štambilji i službeni znakovi za obeležavanje dragocenih metala.

Šta se štiti žigom?

Žigom se štiti pre svega znak koji se može grafički predstaviti. Iako je grafička predstava uslov, to nikako ne znači da se radi samo o logu (logotipu). Bitan uslov je da je taj znak podoban za razlikovanje u prometu robe ili usluga jednog fizičkog ili pravnog lica od robe ili usluga drugog fizičkog ili pravnog lica.

Pod pojmom znaka Zakon navodi da se može sastojati od reči, slogana, slova, brojeva, slika, crteža, rasporeda boja, trodimenzionalnih oblika, kombinacija tih znakova, kao i od muzičkih fraza prikazanih notnim pismom i slično. Ako pravite “Festival filma ljudi koji piju četiri kafe na prazan stomak” možete zaštititi samo ime, čak iako ne postoji vizuelna predstava u smislu grafičkog znaka (logotipa) koji simbolizuje festival, a kako bi izgledao takav logo ostavljamo vašoj mašti.

Šta se ne može zaštititi?

Međutim, ne može se zaštititi baš sve što vam je na umu. Pored gornjih uslova ne može se zaštititi znak koji je protivan javnom poretku ili prihvaćenim moralnim principima. Ne može ni znak koji po svom ukupnom izgledu nije podoban za razlikovanje robe ili usluga u prometu ili koji se sastoji isključivo od trodimenzionalnog oblika određenog prirodom robe ili oblika robe koji je neophodan za dobijanje određenog tehničkog rezultata ili od oblika koji bitno utiče na vrednost robe. Isto tako ne može ni onaj koji se sastoji isključivo od oznaka ili podataka koji u prometu mogu služiti za označavanje vrste, kvaliteta, količine, namene, vrednosti, geografskog porekla, vremena proizvodnje robe ili pružanja usluga, ili drugih karakteristika robe ili usluga.

Dalje se ne može se zaštititi znak koji je u svakodnevnom govoru ili u dobrim trgovinskim običajima postao uobičajen za označavanje određene vrste robe ili usluga, ali ne može ni onaj koji svojim izgledom ili sadržajem može da dovede u zabludu učesnike u prometu u pogledu npr. vrste, kvaliteta ili geografskog porekla robe ili drugih svojstava robe ili usluga.

Zakon, isto tako, ne dozvoljava zaštitu znaka koji sadrži zvanične znakove ili punceve za kontrolu ili garanciju kvaliteta ili ih podražava, osim po pisanom odobrenju nadležnog organa ili koji je istovetan ranije zaštićenom znaku za istu vrstu robe, odnosno usluga. Takođe, da bi se suzbile prevarne radnje i dovođenje u zabludu Zakon ne dozvoljava ni zaštitu žiga koji je istovetan ranije zaštićenom znaku drugog lica za sličnu vrstu robe ili usluga, ili je sličan ranije zaštićenom znaku drugog lica za istovetnu ili sličnu vrstu robe ili usluga, ako postoji verovatnoća da zbog te istovetnosti, odnosno sličnosti nastane zabuna u relevantnom delu javnosti, koja obuhvata i verovatnoću dovođenja u vezu tog znaka sa ranije zaštićenim znakom.

Nije dozvoljena ni registracija tzv. čuvenog žiga, a to je žig koji koji, bez obzira na robu ili usluge na koje se odnosi, predstavlja reprodukciju, imitaciju, prevod ili transliteraciju zaštićenog znaka drugog lica ili njegovog bitnog dela, koji je kod učesnika u prometu u Republici Srbiji nesumnjivo poznat kao znak visoke reputacije zato što bi se korišćenjem takvog znaka nelojalno izvlačila korist iz stečene reputacije čuvenog žiga ili bi se štetilo njegovom distinktivnom karakteru, odnosno reputaciji.

Žig svojim izgledom ili sadržajem ne sme da povređuje autorska prava ili druga prava industrijske svojine, niti da sadrži državni ili drugi javni grb, zastavu ili simbol, naziv ili skraćenicu naziva neke zemlje ili međunarodne organizacije, kao i njihovo podražavanje. Za ovo poslednje je moguće uz odobrenje nadležnog organa odnosne zemlje ili organizacije.

Što se tiče odobrenja, ona su potrebna i ako želite da zaštitite znak koji sadrži lik ili lično ime lica, znak koji sadrži lik ili lično ime umrlog lica može se zaštititi samo po pisanoj saglasnosti roditelja, supružnika i dece umrlog, kao i znak koji sadrži lik ili lično ime istorijske ili druge umrle znamenite ličnosti može se zaštititi uz dozvolu nadležnog organa i pisane saglasnosti supružnika i srodnika do trećeg stepena srodstva.

Posledice zaštite žiga

Zaštitom žiga nastaje isključivo pravo na njegovo korišćenje, što znači da niko drugi osim vas ne može koristiti vaše zaštićeno pravo, dakle registrovani žig. Takođe, zaštitom žiga nastaje pravo zabrane drugim licima neovlašćeno korišćenje znaka koji je istovetan njegovom ranije zaštićenom znaku za sličnu vrstu robe ili usluga ili sličan njegovom ranije zaštićenom znaku za istovetnu ili sličnu vrstu robe ili usluga ako postoji verovatnoća da zbog te istovetnosti, odnosno sličnosti nastane zabuna u relevantnom delu javnosti, koja obuhvata i verovatnoću dovođenja u vezu tog znaka sa njegovim ranije zaštićenim znakom.

Ako ste ponosni nosilac žiga imate pravo da zabranite i sledeće:

• stavljanje zaštićenog znaka na robu, njeno pakovanje ili sredstva za obeležavanje robe (etikete, nalepnice, zatvarači za flaše i sl.),
• nuđenje robe, njeno stavljanje u promet ili njeno skladištenje u te svrhe, ili obavljanje usluga pod zaštićenim znakom,
• uvoz ili izvoz robe pod zaštićenim znakom,
• korišćenje zaštićenog znaka u poslovnoj dokumentaciji ili u reklami.

Ponosni nosilac žiga mora koristiti svoje zaštićeno pravo, tj. žig. Ukoliko ga ne koristi u prometu duže od pet godina, ili ako je toliko prošlo od dana poslednjeg korišćenja, svako zaintersovano lice pa i njegova tetka ili ljuti konkurent, može zahtevati donošenje odluke o prestanku važenja žiga. Ponosni nosilac žiga će biti obavešten o pokretanju postupka, ali ako ne bude mogao da dokaže da je žig koristio ili da ga još uvek koristi, pravo na žig će prestati.

Prilikom korišćenja žiga nije potrebno koristiti znak ®, ali niko vam ne brani. Time predočavate javnosti da je vaša robna marka zaštićena i time joj, pre svega marketinški, dajete na značaju.

Da li je žig isto što i brend?

Iako postoje sličnosti, žig nije isto što i brend. Često se ističe kako je “brend zaštićen”, ali s prenebregava da je brend mnogo širi pojam od žiga. Tako teško da možete da zaštite osećaj nekog potrošača koji se oseća nadmoćno u brendiranoj gardedobi ili nekoga ko automobil određenog brenda vozi u skladu sa predstavom kojom ima o njemu, te stane na šine i upali sva četiri migavca.

Međutim, žig i brend su slični jer brend u sebi sadrži žig, a i obe reči imaju isto značenje. Reč brend je kod nas došla iz engleskog jezika, a u engleski iz severno-skandinavskih jezika, tačnije od reči “brandr” što znači spaliti. Dakle, užarenim metalom se utiskivao znak ili inicijali vlasnika predmeta kako bi se znalo u čijoj je svojini. Isto tako se obeležavala i stoka, a u srpskom jeziku se žigosala i eto zatvorenog jezičkog kruga.

U sledećim tekstovima ćemo se baviti ostvarivanjem prava na zaštitu žiga i još nekim manje ili više zanimljivim pojedinostima.