Šta su opšti uslovi korišćenja web sajta i da li su nam potrebni

Opšti uslovi korišćenja sajta nisu novotarija, iako su sve češće prisutni na domaćim internet sajtovima. U kvalitet izrade i sadržinu opštih uslova ovom prilikom ne želimo da ulazimo. Namera ovog teksta je da bliže objasni šta su opšti uslovi, da li su to ugovori i da li su nam uopšte potrebni. Krenimo redom.

Šta su opšti uslovi korišćenja sajtova, veb prezentacija, internet stranica ili kako god da ih krstimo

Da bismo lakše objasnili šta su opšti uslovi prvo moramo reći da su to ugovori. Doduše, malo ćemo skrenuti i u temu teorije ugovornog prava, ali zbog boljeg razumevanja smatramo da izvesna širina može samo koristiti.

Iako je predmet ovog teksta pristanak na opšte uslove dat na internetu, ovakvi ugovori zapravo nisu novost i zovu se ugovori po pristupu (ili po pristanku). U ovakvom obliku postoje od 19. veka, što je, imajući u vidu nastanak mnogih pravnih instituta, relativno nova tvorevina – mada se i ranije mogu naći slični primeri. Nastali su u trgovačkom i osiguravajućem pravu i tradicionalno se na njih gleda kao na odnos između ekonomski jače i ekonomski slabije strane. Zbog načina zaključivanja ovi ugovori se, takođe, zovu i adhenzioni ugovori (fr. contracts d’adhesion od lat. adhaereo – slepljivanje, prianjanje), a česti nazivi su i tipski ugovori, formularni (ZOO), šablonski, masovni itd.

Specifičnost ugovora po pristupu se ogleda u ograničenju slobode ugovaranja, jer dok u ugovorima sa sporazumno određenom sadržinom obe strane mogu da „utanačuju” delove ugovora i pregovaraju dok ne kažu „to je to”, kod ugovora po pristupu sadržinu ugovora odredila je jedna strana, a druga može da se samo složi sa ugovorom i da mu pristupi, odnosno da ugovor ne zaključi. Dakle, reč je o prostom prihvatu, jer jedna strana unapred određuje elemente i uslove ugovora preko jedne opšte i stalne ponude, neodređenom i neograničenom broju lica (svima koji dođu na sajt). Samim tim što ste došli na sajt, a niste odmah otišli sa njega – složili ste se sa uslovima korišćenja koji obavezuju.

Da ne bude zablude, opšte uslove korišćenja možete nazvati kako god želite, sve dok naslov ugovora odgovara njegovoj sadržini. Tako se u praksi sreću nazivi kao što su: pravila korišćenja, načini korišćenja, politika korišćenja, licenca korišćenja, dozvola za korišćenje; ili na engleskom (iz nepoznatog razloga na sajtu koji je na srpskom jeziku: Terms and conditions, Statement of Rights and Responsibilities, itd, kao i neke uže definisane stvari kao što su pravila privatnosti, politika privatnosti, Privacy policy, „copyright” i slično. Međutim, način zasnivanja ugovornog odnosa je u svim slučajevima isti.

Šta kaže zakon

Zakon ne govori, ali definiše. Tako, opšti uslovi su definisani u 8. glavi Zakona o obligacionim odnosima kao formularni ugovori. Naravno, opšti uslovi ne smeju biti u suprotnosti sa bilo kojim zakonom Republike Srbije, niti pravnim poretku, ali evo šta kaže ZOO (koji ne govori):

Opšti uslovi formularnih ugovora

Obaveznost

Član 142

Opšti uslovi određeni od strane jednog ugovarača, bilo da su sadržani u formularnom ugovoru, bilo da se na njih ugovor poziva, dopunjuju posebne pogodbe utvrđene među ugovaračima u istom ugovoru, i po pravilu obavezuju kao i ove.

Opšti uslovi moraju se objaviti na uobičajeni način.

Opšti uslovi obavezuju ugovornu stranu ako su joj bili poznati ili morali biti poznati u času zaključenja ugovora.

U slučaju neslaganja opštih uslova i posebnih pogodbi važe ove poslednje.

Ništavost nekih odredbi opštih uslova

Član 143

Ništave su odredbe opštih uslova koje su protivne samom cilju zaključenog ugovora ili dobrim poslovnim običajima, čak i ako su opšti uslovi koji ih sadrže odobreni od nadležnog organa.

Sud može odbiti primenu pojedinih odredbi opštih uslova koje lišavaju drugu stranu prava da stavi prigovore, ili onih na osnovu kojih ona gubi prava iz ugovora ili gubi rokove, ili koje su inače nepravične ili preterano stroge prema njoj.

Next, next, next

„Ništa nisam potpisao!” – često možemo čuti u razgovoru ili u široj javnosti. Međutim, ugovor se može zaključiti nevezano za potpis, formu, mesto i slično, te ovde dolazimo na teren načina izjave volje (jer ugovor je saglasnost volja) i neformalnim vidovima zaključenja ugovora o čemu će biti više reči drugi put. Do tada se zapitajte: Da li ste ikada potpisali ugovor o prevozu kada ste ulazili u gradski autobus ili ugovor o kupoprodaji zelene salate na pijaci?

Šta ako ste samo otišli na Gugl (Google) pretraživač i uneli određeni upit? Ni sa kakvim uslovima korišćenja se niste složili. Netačno, jer samim korišćenjem ovog servisa (sajta) slažete se opštim uslovima njegovog korišćenja. Tu leži i još jedna specifičnost ovakvih ugovora: Opšti uslovi se moraju objaviti na uobičajen način. Iako je ovo stvara oborivu pretpostavku da uslovi korišćenja nisu bili vidno istaknuti, na vama je teret dokazivanja. Inače, na pomenutom pretraživaču opšti uslovi nalaze se dole desno.

Isto važi i za bilo koji drugi sajt. Opšti uslovi moraju biti istaknuti na uobičajen način, a mi bismo rekli da budu vidno istaknuti. Tako, kada korisnik dođe na vaš sajt uslovi korišćenja mu moraju biti u vidnom polju. Samim tim što nastavlja da korišćenjem vašeg sajta podrazumeva se da se slaže sa opštim uslovima korišćenja, jer u suprotnom treba da sa vašeg sajta „ode”.

Međutim, postoje ugovori po pristupu koji se „potpisuju”, tj. daje se nesumnjiva saglasnost za njegovo zaključenje. Tako, ako imate Fejsbuk nalog ili ste otvorili adresu na Dži Mejl (Gmail) servisu vaša saglasnost je data kroz klik na „Prihvatam” (I Accept). Opšte uslove učlanjivanja na ove servise ste videli, ali ste verovatno preko njih prešli i gore pomenutim klikom, zaključili ugovor (pristupili ste mu).

Zašto je bitno imati opšte uslove korišćenja na sajtu

Opštim uslovima korišćenja sajta se pre svega reguliše način upotrebe sajta. Pojam upotrebe se prvenstveno osnosi na definisanje ugovarača tj. vas kao vlasnika sajta (privatni, poslovni sajt, ime pojedinca, naziv firme itd), šta od podataka prikuplja sajt (tzv. kolačići ili ako je u pitanju druga vrsta podataka i kako se oni koriste), zavisno od vrste sajta uslovi pod kojima se delatnost obavlja (elektronska trgovina – način poslovanja, dostave, plaćanja itd), autorsko pravo (način prenošenja sadržaja na druge sajtove ili apsolutna zabrana, analogno primenjivo i na fotografije, tekstove, video materijal, audio materijal i bilo šta drugo što je predmet autorskog ili srodnih prava) i slično.

Opštim uslovima se može ugovoriti nadležnost suda, može se odreći mnogih stvari (mnogih, doduše, ne može), može se iskazati stav ili poruka (odricanje od autorskih prava, davanje sadržaja pod određenim „licencama” kao što su Creative Commons, GNU GPL, kao i definisanje načina i uslova prelaska sadržaja u javnu svojinu).

Primera radi, ako imate Fejsbuk nalog pristali ste da je za bilo kakav spor između vas i ove kompanije nadležan okružni sud u Severnom distriktu Kalifornije ili sud u San Mateo okrugu, a merodavno pravo biće primenjeno pravo američke države Kalifornija.

You will resolve any claim, cause of action or dispute (claim) you have with us arising out of or relating to this Statement or Facebook exclusively in the U.S. District Court for the Northern District of California or a state court located in San Mateo County, and you agree to submit to the personal jurisdiction of such courts for the purpose of litigating all such claims. The laws of the State of California will govern this Statement, as well as any claim that might arise between you and us, without regard to conflict of law provisions.

Član 15. stav 1. Terms of Service, Statement of Rights and Responsibilities Fejsbuka

To, bre, niko ne čita

Često se postavlja pitanje: „Zašto da imam opšte uslove kada ih niko ne čita?” Razlog je jednostavan: To što neko nije pročitao „uslove” ne oslobađa ga odgovornosti ili eventualnog sudskog postupka ako se o njih ogreši. Svaki ugovor se piše i zaključuje u dobroj veri i u želji da ne dođe do spora, ali ako dođe do sudskoh spora dobar i precizan ugovor vas bolje štiti i pojednostavljuje postupak. U svakom slučaju korisnik je dao svoj pristanak samim korišćenjem sajta.

Česte greške kod pisanja i postavljanja Opštih uslova korišćenja sajta ogledaju se u tome što ih često pišu nestručna lica. Naravno, opšte uslove može pisati ko hoće i u njima može biti napisano da Papa nije katolik, ali to ne znači da klauzule ugovora nisu u međusobnoj koliziji, ili da su nisu u suprotnosti sa pozitivnim pravom (ništave, ne mogu se primeniti), a često su i štetne po vlasnika sajta. Još jedna specifičnost ovakvih ugovora je i ta što u slučaju spora, sud nejasne i štetne odredbe tumači u korist slabije strane tj. onoga ko ugovoru pristupa, a u ovom tekstu to je posetilac sajta.

Takođe, mnogi opšte uslove preuzimaju sa drugih sajtova, što je u retkim prilikama dovoljno, ali u većini slučajeva nije. Naknadno se njihov lelek čuje daleko, a stara narodna kaže da posle preuzimanje nema kajanje. Svaki sajt je po nečemu specifičan i imajte to u vidu pre nego što napišete uslove korišćenja istog.

Najbizarniji vid slučaja „opštih uslova” je preuzimanje generičkih opštih uslova ili sa konkretnog sajta koji se nalazi npr. u SAD ili Velikoj Britaniji. Sa stanovišta prava to ne samo da je drugi pravni poredak, već se može smatrati i drugom planetom. U Srbiji je sistem tzv. kontitentalnog ili evropskog prava, dok je u pomenutim zemljama sistem anglo-saksonskog prava, te je pitanje kompatibilnosti upitno. Drugim rečima, mnoge odredbe bi kod nas (i u drugim državama Evrope) bile nemoguće, neizvodljive ili u najmanju ruku čudne. Sindrom đunte sa sitnim nutom: Neka ti ubudži onaj koji ti je to rekao.

O drugoj bizarnosti, preuzimanja raznih modela ugovora sa anglo-saksonskog područja, bavićemo se drugom prilikom.

Zaključak

Opšti uslovi korišćenja sajta su izuzetno bitni, često neophodni u savremenom poslovanju na internetu. Sve i da vaš sajt nije komercijalnog karaktera uslove korišćenja treba imati. Njima štitite, pre svega, sopstvena prava, a možete doći u situaciju i da njima umanjujete sopstvenu nastalu štetu.

U svakom slučaju, ako ste običan korisnik nekog sajta, pročitajte pravila korišćenja jer se na vas odnose. Možda ćete neke sajtove prestati da posećujete.